(แสดงความหมายของกุศลจิต)
กุสลากุสลาพฺยากตชาติเภทโต ติวิธํ
จิตมี ๓ ประเภทโดยจำแนกตามสภาพที่เหมือนกันได้ ๓ คือ กุศล อกุศล และ อัพยากตะ.
ตตฺถ กุสลนฺติ ปเนตสฺส โก วจนตฺโถ?
๑๐.
กุจฺฉิตานํ สลนโต, กุสานํ ลวเนน วา;
กุเสน ลาตพฺพตฺตา วา, กุสลนฺติ ปวุจฺจติฯ
ที่กล่าวมาข้างต้นนั้น คำว่า กุศล มีคำจำกัดความว่าอย่างไรบ้าง
๑๐.
คำว่า กุศล ที่ใช้เรียกกันนี้ หมายถึง
- ธรรมที่สร้างความหวั่นไหวให้แก่ธรรมที่น่ารังเกียจ
- ธรรมที่ตัดอกุศลธรรมที่เรียกกันว่า กุสะ
- ธรรมที่ถูกปัญญาที่เรียกกันว่า กุสะ ให้ดำเนินไป.
๑๑.
เฉเก กุสลสทฺโทยํ, อาโรคฺเย อนวชฺชเก;
ทิฏฺโฐ อิฏฺฐวิปาเกปิ, อนวชฺชาทิเก อิธฯ
ตสฺมา อนวชฺชอิฏฺฐวิปากลกฺขณํ กุสลํ, อกุสลวิทฺธํสนรสํ, โวทานปจฺจุปฏฺฐานํฯ วชฺชปฏิปกฺขตฺตา อนวชฺชลกฺขณํ วา กุสลํ, โวทานภาวรสํ, อิฏฺฐวิปากปจฺจุปฏฺฐานํ, โยนิโสมนสิการปทฏฺฐานํฯ
๑๑.
คำว่า กุสล มีใช้ในความหมาย เฉกะ ฉลาด, อาโรคยะ ความไม่มีโรค, อนวัชชะ ธรรมไม่มีโทษ, อิฏฐวิปากะ อำนวยผลที่น่ายินดี
สำหรับที่เกี่ยวข้องกับสภาวธรรมนี้ จะใช้ในความหมายว่า อนวัชชะ ธรรมไม่มีโทษ และ อิฏฐวิปากะ อำนวยผลที่น่ายินดี.
เพราะเหตุที่คำศัพท์ว่า กุสล มีความหมายว่า กำจัดธรรมน่ารังเกียจคืออกุสล, ไม่มีโทษ และอำนวยผลที่น่ายินดี ดังได้กล่าวมาแล้วข้างต้นนั้น ฉะนั้น กุศลจึง
๑) มีธรรมไม่มีโทษซึ่งมีผลที่น่ายินดีเป็นลักษณะ ****
๒) มีการทำลายอกุศลเป็นกิจ
๓) มีความผ่องแผ้วเป็นปัจจุปัฏฐาน (อาการปรากฏ)
นอกจากจะมีความไม่มีโทษและมีวิบากน่าปรารถนาเป็นลักษณะเป็นต้นแล้ว กุศล
๑) มีความหาโทษมิได้เป็นลักษณะ เนื่องจากเป็นปฏิปกษ์ต่อธรรมมีโทษ
๒) มีความผ่องแผ้วเป็นรส
๒) มีวิบากน่าปรารถนาเป็น ปัจจุปัฏฐาน (ผลปรากฏ)
๔) มีโยนิโสมนสิการ (ความใส่ใจไว้ถูกวิธีอันเป็นเหตุให้กุศลเกิด) เป็นปทัฏฐาน คือ เหตุใกล้
**** [ข้อความนี้มีคำแปลหลายนัย นี้เป็นเพียงนัยแรกที่พระฎีกาจารย์แนะนำคำแปลไว้.]
สาวชฺชานิฏฺฐวิปากลกฺขณมกุสลํฯ
#อกุศลมีโทษและมีวิบากไม่น่าปรารถนาเป็นลักษณะ
ตทุภยวิปรีตลกฺขณมพฺยากตํ, อวิปาการหํ วาฯ
อัพยากตะนั้น #มีอันผิดแปลกไปจากกุศลและอกุศลทั้งสองเป็นลักษณะ, อีกอย่างหนึ่ง อัพยากตะนั้น เป็นธรรมที่#ไม่ควรแก่วิบาก.
*****************
http://apidhammavataravatar.blogspot.com/
**********
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น